Anne Bekçiliği
“Çocuğumu en iyi ben bilirim,” “o öyle yapılmaz,” “çocuk öyle tutulmaz…”
Bu cümleler tanıdık geldi mi? Belki siz de zaman zaman böyle düşündünüz. Bir anne olarak çocuğunuzun ihtiyaçlarını, alışkanlıklarını ve tepkilerini en yakından gözlemlediğiniz doğrudur. Ancak bu düşünce, farkında olmadan babayı dışarıda bırakan bir davranış biçimine dönüşebilir. İşte bu noktada “anne bekçiliği” devreye girer.
Anne Bekçiliği Nedir?
Anne bekçiliği, annenin çocukla ilgili sorumlulukları paylaşırken kontrolü elden bırakmaması, babanın katılımını kısıtlamasıdır. Kimi zaman “babası yanlış yapar, benim gibi yapamaz” düşüncesiyle, kimi zaman da “ben daha hızlı hallederim” yaklaşımıyla ortaya çıkar. Örneğin baba çocuğun üstünü giydirirken anne sürekli müdahale eder, “o çorap uymamış” ya da “atletini dışarıda bırakmışsın” gibi yorumlarda bulunur. Başka bir örnek: Baba çocuğa yemek yedirirken annenin sürekli yorumlar yapması veya baba ile çocuk oyun oynarken annenin nasıl oynaması gerektiğini söylemesidir. Arkada sürekli neyin nasıl yapılması gerektiğini belirten bir ses vardır.
Bu tutumun çoğu zaman kötü niyetle değil, tamamen çocuğun iyiliği için ortaya çıktığını vurgulamak önemlidir. Anneler, çocuğa en doğru bakımı sağladığını düşünerek bu davranışlara yönelirler. Ancak farkında olmadan sürdürülen bu örüntü, uzun vadede aile içi dengeyi zorlayabilir.
Anne Bekçiliğinin Etkileri
Anne bekçiliği babanın çocukla bağ kurma sürecini zayıflatabilir. Baba, yaptığı hiçbir şeyin yeterli görülmediğini hissettiğinde geri çekilmeye başlayabilir. “Zaten doğru yapamıyorum, o zaman karışmayayım” düşüncesi yaygınlaşır. Oysa babanın aktif katılımı, çocuğun gelişimi kadar anne-baba ilişkisi için de kritik önemdedir.
Bu davranışın görünmeyen tarafı, çocuğun kaybettikleridir. Çocuk, babasıyla kuracağı özel ilişkiden öğreneceği farklı bakış açılarını ve deneyimleri yaşama fırsatını kaçırabilir. Anne ve baba farklı şekillerde oyun oynar, farklı şekilde sınır koyar ve farklı yollarla sevgi gösterir. Çocuğun her iki ebeveynden de öğrenmesi sosyal becerilerini ve özgüvenini artırır. Eğer anne sürekli araya girerse, çocuk babasını güven kaynağı olarak görmekte zorlanabilir.
Anne bekçiliği yalnızca ebeveyn-çocuk ilişkisini değil, eşler arasındaki bağı da etkileyebilir. Sürekli eleştirilen ve yetersiz hisseden baba, zamanla eşine karşı kırgınlık geliştirip mesafeli davranabilir. Bu durum evlilik doyumunu azaltıp iletişim sorunlarını artırabilir. Anne açısından bakıldığında ise sürekli kontrol etme yükü yıpratıcı olabilir. Anne kendini yorgun, tükenmiş ve öfkeli hissedebilir.
Bu Davranışın Arkasında Ne Yatıyor?
Peki anneler neden böyle davranabiliyor? Bunun tek bir nedeni yoktur. Bazen kültürel beklentiler, “anne bilir” algısı bu davranışı besler. Bazen annelik rolünü fazla sahiplenmek, eşe güvenememek ya da iyi anneliği sürekli fedakârlık yapmakla eş tutmak etkili olabilir. Çoğu anne farkında olmadan bu davranışları gösterir. Önemli olan nokta, bu eğilimin annenin suçu değil; toplumsal roller, kültürel kalıplar ve annelik kaygılarıyla şekillenen bir örüntü olduğudur.
İyi haber! Fark edildiğinde bu döngüyü değiştirmek mümkündür.
Değişim İçin Neler Yapılabilir?
Anne bekçiliğinin etkilerini azaltmak için küçük ama etkili adımlar atılabilir:
Anneler için:
Babalar için:
Eşler için:
Unutmayın, ortak hedefiniz çocuğunuzun sağlıklı gelişimi ve aile bağının güçlenmesidir.
Anne bekçiliği, niyeti sevgi olsa da farkında olmadan babanın katılımını sınırlayan bir davranış örüntüsüdür. Bu durum annenin suçu değil, birçok faktörün birleşimiyle oluşan bir eğilimdir. Ancak farkına varıldığında değiştirilebilir. Kontrolü biraz bırakmak, babanın çocuğa kendi tarzıyla dokunmasına izin vermek hem çocuğun gelişimini hem de aile bağlarını güçlendirir.
Unutulmamalıdır ki anneler ve babalar aynı geminin içindedir. Birlikte yol aldıklarında çocuk hem anneden hem de babadan öğrenme fırsatı bulur. Annenin yükünü hafifleten, babanın katılımını artıran ve eşlerin birbirine destek olmasını sağlayan bir aile yapısı, yalnızca çocuğun değil, ailenin tüm üyelerinin psikolojik iyilik halini güçlendirir.
Anne bekçiliğinin farkında olmak, aile içi ilişkilerde daha dengeli bir paylaşım için ilk adımdır. Atılacak küçük adımlar —bir eleştiri yerine teşekkür etmek, hata payına alan açmak, görevleri paylaşmak— aile yaşamını çok daha huzurlu ve destekleyici bir hale getirebilir. Çünkü sağlıklı bir aile ortamı, hem anne hem baba hem de çocuk için en güvenli limandır.
Yazan: Psikolog Tuğana Gültekin
Kaynakça
Aktaş, G. A. (2017). Baba katılımı ve çocuk uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi: Anne bekçiliği ve evlilik uyumunun etkisi [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi].
Allen, S. M., & Hawkins, A. J. (1999). Maternal gatekeeping: Mothers' beliefs and behaviors that inhibit greater father involvement in family work. Journal of Marriage and the Family, 61(1), 199–212.
Aydın, A., & Aktaş, G. A. (2017). Anne bekçiliği üzerine bir derleme. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 24(3).
Fagan, J., & Barnett, M. (2003). The relationship between maternal gatekeeping, paternal competence, mothers’ attitudes about the father role, and father involvement. Journal of Family Issues, 24(8), 1020–1043.
Gazi, T. (2019). Annelik bekçiliği ve evlilik uyumunun baba katılımı ve baba-ergen ilişkilerindeki rolünün incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi].
McBride, B. A., Brown, G. L., Bost, K. K., Shin, N., Vaughn, B., & Kort, B. (2005). Paternal identity, maternal gatekeeping, and father involvement. Family Relations, 54(3), 360–372.
Stevenson, M. M., Fabricius, W. V., Cookston, J. T., Parke, R. D., Coltrane, S., Braver, S. L., & Saenz, D. S. (2014). Marital problems, maternal gatekeeping attitudes, and father-child relationships in adolescence. Developmental Psychology, 50(4), 1208–1218.