Duygularımızın ifade edilmemesi, bastırılması gerektiğini ve hatta zayıflık belirtisi olduğunu düşünüyorsanız, temel insan becerileri ve ihtiyaçlarından biri olduğunu ve zekâ testlerinde de önemli bileşenlerden biri olduğunu bilseniz ne düşünürdünüz?
Duygusal zekâ, kişinin kendi ve başkalarının duygularını fark etme, anlama, düzenleyebilme, karşıdaki kişiye eşlik edebilme ve kendi davranışlarını ona göre düzenleyebilme becerisi olarak adlandırabiliriz. Duygusal zekâ birçok beceri ile ilişkilidir. Örneğin, duygu yönetimi ve düzenlemesi, öz-farkındalık, empati, sosyal işlevsel beceriler ve motivasyon günlük hayatımızda belki de birden fazla kullandığımız becerilerimizden sayılabilir. Son zamanlarda araştırmalar, duygusal zekâ ve ruh sağlığı arasındaki ilişkileri göstermekte ve iyi duygusal zekaya sahip olan kişiler için koruyucu bir faktör olduğunu bildirmektedir. Yüksek duygusal zekaya sahip olan kişilerin duygu ve davranış arasındaki ilişkiyi daha iyi anladıkları, kendilerini stresli durumlarda sakinleştirebildikleri ve başkalarıyla ortak bir hedef doğrultusunda birlikte kolay ve etkili çalışabildikleri bulunmuştur. Duygusal zekâyı daha iyi anlamak için bileşenlerine şöyle bir göz atalım:
Öz-farkındalık: duygularımızı anlamak, fark etmek, onların kendimizdeki etkisini gözlemleyebilmek ve anlamlandırabilme becerisini içermektedir.
Duygu düzenleme: Herhangi bir durumla karşılaştığımızda duygusal tepki göstermemiz çok doğaldır. Buradaki önemli nokta, gösterdiğimiz duygusal tepkinin düzeyi ve yoğunluğu ve aynı zamanda hayatımıza etkisini değerlendirip ona göre hareket edebilme.
Motivasyon: Bir şeye başlarken, planlarken, hedeflerken aslında hepimiz biliriz ki motivasyon önemli bileşenlerden biridir. Motivasyon ise duygular ile ilişkili olarak bizleri harekete geçiren sevdiğimiz ya da sevmediğimiz, istediğimiz ya da istemediğimiz şeyleri belirlemede bir pusula görevi görür.
Empati: Genelde hepimizin bildiği başkasını anlama, kendimizi onun yerine koyma gibi başlıklar olsa da empati sadece bununla sınırlı değildir. Hem duygusal ve hem bilişsel bileşenleri olan empati duyguları fark etme, anlama, muhakeme etme ve karşımızdakilere de doğru duyguyla eşlik etme gibi çok temel becerilerle ilişkilidir.
Sosyal beceriler: Yukarıda saydıklarımızın hepsi bu alana yatırım yapan ve bu başlık hepsinin sosyal açıdan dışavurumunu düşünebileceğimiz bir alt başlık olarak kabul edebiliriz. Duygusal zekâ, sosyal alanlardaki becerimizi, insanlarla oluşturduğumuz iletişim ve ilişkinin kalitesini ve içeriğini belirlemede büyük rol oynarken aynı zamanda ruh sağlığımız için de yapı taşlarından biri olarak düşünebiliriz.
Harvard Üniversitesi bununla ilgili bir yazısında “Duygusal Zekayı Geliştirecek 3 Maddeden” bahsediyor.
Kendi duygularını fark et ve onları isimlendir: şu an ne hissediyorum, nasıl bir duygu, nerede hissediyorum, bu durumda neden bu duyguyu hissediyorum ve nasıl davranmalıyım. Biraz duralım ve bunları düşünelim. Gerekirse bunları not almayı ihmal etmeyin.
Geribildirim alın: Sizin bu durumda neler hissedeceğiniz ve neler yapacağınız ile ilgili sizleri tanıyan kişilerden geri bildirim alın. Bazen bir dış göz değerlendirme sürecinde bizler için iyi olabiliyor.
Kaynakları okuyun: Empati ve duygusal gelişim ile ilgili kaynakları okuyun, videoları izleyin, podcastlerini dinleyin. Literatürünüzü genişletin.
