Hayatımız boyunca beklemediğimiz birçok şeyle karşılaşabiliriz. Örneğin; çalıştığımız bir sınavda başarısız olma, sunum sırasında söyleyeceklerimizi unutma, sevdiğimiz birinin ölümü, salgın hastalıklar ya da deprem. Her yaşantının etkisi kişiden kişiye değişiklik gösterebilirken kişilerin bu olaylara verdikleri tepkiler de farklılaşabilmektedir. İşte psikolojik sağlamlık bu noktada devreye girer.
Psikolojik Sağlamlık, kişinin karşılaştığı stresli yaşam olaylarına uyum sağlama süreci ile ilgili bir kavramdır. Ülkemizde ve dünyada yaşanan korona virüs (COVID-19) salgını da oldukça zorlu bir yaşam deneyimi olmasından ötürü iyi bir güncel örnektir. Kişilerin hiçbir zor durumla karşılaşmadığı ya da tecrübe etmediği koşullarda psikolojik sağlamlıktan bahsedilemez. Psikolojik sağlamlık; birey, aile ve toplum genelinde koruyucu bir kalkan ve zorlu olaylarla başa çıkma sistemidir. Psikolojik sağlamlığı yüksek olan bireyler stres yaratan yaşam olayları karşısında diğer insanlara göre daha iyi uyum sağlar, bedensel ve psikolojik anlamda olumsuz etkilenme olasılıkları azalır. Zorlu yaşam olayları karşısında üzülmek, korkmak, kaygılanmak vb tepkiler vermek hem yetişkinler hem de çocuklar açısından normaldir. Yani anormal bir yaşam olayının yarattığı olumsuz duyguları yaşamak ve onları kabul etmek sağlıklı bir tepki iken sağlıksız olan onları yok saymaktır. Psikolojik sağlamlık için kişisel kaynaklara odaklanmak ve geliştirmek önemlidir. Peki bu kaynaklar nelerdir ve biz ne yapabiliriz? Hayatımızda karşılaştığımız zorlu yaşam olayları ve korona virüs özelinde bu riskin üzerimizdeki olumsuz psikolojik etkilerini azaltmak ve psikolojik sağlamlığımızı artırmak aşağıdaki önerilerden faydalanılabilir.
Esenlik / Zindelik (Wellness)
Kişinin hem fiziksel hem de ruh sağlığı açısından iyi olma hali olarak tanımlanabilir. Bu süreçte fiziksel ve ruh sağlığı için egzersiz yapmak (Gevşeme egzersizleri ve Nefes egzersizleri) kişinin zindeliğini desteklerken, psikolojik sağlamlığını da güçlendirir. ‘An’da olma ve Farkındalık egzersizleri’ de kişinin içe dönmesini, farkındalığını arttırmasını ve iyilik halini destekleyen egzersizlerdendir. Aynı zamanda dini yaşantılar da kişinin umut inşa etme sürecinde etkili olup zindeliğine katkı sağlamaktadır. Şükür Günlüğü uygulaması bu süreçte denenebilecek etkinliklerden biridir. Bu uygulamada kişiden her gün şükrettiği üç farklı şeyi yazması istenir. Böylece kişi nelere sahip olduğu ve neler için şükrettiği konusunda farkındalık kazanırken esenlik/zindelik haline de katkı sağlar.
Sağlıklı Düşüncelerini Kucakla
Hissettiklerimiz, düşündüklerimiz ve yaptıklarımız bizim için bir kaynak olabilir, tabi bunlar işlevsel olduğu sürece. Yaşadığımız zorluklara karşı neler hissediyoruz, neler düşünüyoruz ve neler yapıyoruz? Bunların listesini oluşturmakla başlamak faydalı olabilir. Daha sonra ise karşılaştığımız sorunlara karşı düşündüklerimiz, hissettiklerimiz ve yaptıklarımız ne kadar faydalı oluyor, bunları incelemek ikinci adımımız olabilir. Bu süreçte yaptığımız, düşündüğümüz ve hissettiklerimizin artılarını ve eksilerini bir not defterine yazıp, işlevsiz olup işimize yaramayanları fark etmek bizler için önemlidir. İşlevi olan düşünceler, hisler ve davranışları ise nasıl arttırabileceğimiz üzerine odaklanabiliriz. Bu şekilde gerçekçi düşünceler ve alternatif açıklamalar ile bakış açımız genişleyebilir hem de iyi oluşumuza ve psikolojik sağlamlığımıza katkı sağlayabiliriz.
Bilgi Edin
Bir salgın hastalık riski altındayken kendimiz ve yakınlarımız için yapmamız gereken ilk şey korona virüs (COVID-19) hakkında doğru kaynaklardan bilgi almaktır. Bu süreçte medyada yer alan bilgilerin hepsinin doğru olmayabileceğini göz önünde bulundurarak, yetkin kişilerin konu ile ilgili açıklamalarını dinlemeli ve korona virüs riskinden korunmak için yapılması gerekenleri dikkate almalıyız.
Sosyal Desteği Önemse
Sosyal destek; kişinin etrafındaki kişilerle (aile, arkadaşlar, eş ve çocuklar vb.) ilişkisi ile ilgili bir kavramdır ve psikolojik sağlamlık açısından önemli kaynaklardan biridir. Kişinin hem fiziksel hem de ruh sağlığı için olumlu ir etkisi bulunmaktadır. Sosyal çevreden uzaklaşmak yerine mesajlaşma, görüntülü konuşma, evde aile toplantıları, küçük oyunlar ve etkinlikler ile ilişkilerini kuvvetlendirmek kişinin direncini daha da arttıracaktır. Bu süreçte online olarak ruh sağlığı desteği almak da önemli bir katkı sağlayacak ve yalnız olmadığını hissettirecektir.
Değişimi Kabullen
Değişim hayatımızın bir parçasıdır. Bazı amaçlar ve ideallerimiz artık ulaşılabilir olmayabilir ya da önümüze çıkan farklı yolları denemek, bazı şeyleri değiştirmek durumunda kalabiliriz. Bu süreçte yaşadığımız olayları kabullenmek, alternatif olarak yapabileceklerimize odaklanmak bizlere yardımcı olabilir. Olumsuz bir biçimde tıkanıp kalmaktansa bu değişimi nasıl değerlendirebilirim fikri çözüm odaklı düşünmenin kapılarını aralayabilir. Bu bakış açısı sayesinde kaynaklarımızı daha iyi bir şekilde kullanıp, yeni alternatifler bulma yolunda önemli adımlar atabiliriz.
Kaynaklar